هورمون چاقی چیست؟ (معرفی ۵ هورمون مؤثر در چاقی)

در این مقاله توضیح داده‌ایم که چه هورمون‌هایی در افزایش وزن و یا چاقی دخیل هستند و چطور می‌توان با مدیریت و کنترل آن‌ها به درمان چاقی کمک کرد. اگر برایتان سؤال است که هورمون چاقی چیست و چه کاری می‌کند این مقاله را از دست ندهید.

آیا در بدن چیزی به نام هورمون چاقی داریم؟

در واقع، مفهوم هورمون چاقی یک مفهوم غلط است و هیچ هورمون خاصی در بدن به عنوان هورمون چاقی شناخته نشده است. چاقی و اضافه وزن به دلیل عوامل متعددی از جمله مصرف غذاهای با کالری بالا، فعالیت بدنی کم، عوامل ژنتیکی، سن و سایر شرایط زیستی و پزشکی رخ می‌دهد.

هرچند که برخی هورمون‌ها می‌توانند در رفتار خوردن و کنترل وزن تأثیر گذار باشند، اما هیچکدام از آن‌ها به عنوان هورمون چاقی شناخته نمی‌شوند. به عنوان مثال، هورمون‌های لپتین و گرلین که در کنترل اشتها نقش دارند، می‌توانند در کنترل وزن بدن مؤثر باشند. هورمون‌های دیگری مانند هورمون تیروئید، هورمون رشد و هورمون‌های جنسی می‌توانند نیز در کنترل وزن بدن تأثیرگذار باشند.

دقت داشته باشید در این مقاله هرجا نامی از هورمون چاقی برده می شود منظور هورمون هایی است که به در اضافه وزن نقشی دارند. منظور این نیست که واقعا آن ها تنها کارشان چاق کردن بدن باشد بلکه کارهای مختلفی دارند و می توانند به نوعی روی بدن تاثیر گذاشته و در شرایطی افزایش وزن شوند.

چه هورمون‌هایی در چاقی و اضافه وزن نقش دارند؟

تعداد زیادی هورمون وجود دارند که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم باعث افزایش وزن و چاقی می‌شوند. برخی از مهم‌ترین و شناخته شده ترین هورمون‌های اینچنینی که در میان مردم به نام هورمون چاقی شناخته می‌شوند عبارتند از:

هورمون انسولین

انسولین یک هورمون پپتیدی است که توسط سلول‌های بتا در جزایر لانگرهانس در پانکراس یا لوزالمعده تولید می‌شود. این هورمون نقش مهمی در کنترل سطح قند خون و متابولیسم کربوهیدرات‌ها در بدن دارد.

هورمون انسولین با کاهش سطح قند خون به کنترل سطح گلوکز در بدن کمک می‌کند. هنگامی که شما غذا می‌خورید و قند در بدن شما جذب می‌شود، سطح قند خون افزایش می‌یابد. در پاسخ به این افزایش، پانکراس انسولین را ترشح می‌کند تا به سلول‌های بدن کمک کند قند را به داخل سلول‌ها حمل کنند و در نتیجه سطح قند خون کاهش یابد.

با این حال، در برخی افراد، مصرف مواد غذایی با شیرینی بالا و زود جذب، مانند نوشابه و شیرینی، می‌تواند باعث افزایش سطح قند خون شود و در نتیجه میزان انسولین در بدن نیز افزایش پیدا کند. افزایش سطح انسولین می‌تواند به افزایش ذخیره چربی در بدن و افزایش وزن منجر شود به همین جهت انسولین می‌تواند نوعی هورمون چاقی باشد. علاوه بر این، مصرف بیش از حد غذاهای با قند بالا می‌تواند باعث افزایش سطح انسولین در بدن شود و در نتیجه به افزایش وزن منجر شود.

هورمون رشد

هورمون رشد یا سوماتوتروپین (GH) یک هورمون پروتئینی است که در غده هیپوفیز تولید می‌شود و نقش مهمی در رشد و توسعه بدن دارد. هورمون رشد همچنین تاثیراتی بر روی سوخت‌وساز و متابولیسم بدن دارد.

یکی از تاثیرات هورمون رشد بر روی متابولیسم بدن، افزایش سرعت سوخت وساز است. با افزایش سرعت سوخت‌وساز، میزان چربی سوزی در بدن افزایش می‌یابد و به کاهش وزن کمک می‌کند. هورمون رشد همچنین می‌تواند به افزایش حجم عضلات و بهبود ترکیب بدنی کمک کند.

هورمون رشد همچنین می‌تواند به کاهش سطح بدنی گلوکز و افزایش حساسیت به انسولین کمک کند. این دو عامل می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع دو و بهبود کنترل قند خون کمک کنند.

با این حال، در مواردی که سطح هورمون رشد در بدن کم است، می‌تواند به افزایش وزن و چاقی منجر شود. افرادی که کمبود هورمون رشد دارند، ممکن است دچار مشکلات مربوط به متابولیسم بدن شوند که می‌تواند منجر به افزایش وزن شود به همین جهت برخی به می گویند هورمون رشد نیز نوعی هورمون چاقی و مؤثر در اضافه وزن است.

هورمون لپتین

لپتین بیشتر یک هورمون سیری است تا یک هورمون چاقی. این هورمون که در بافت چربی تولید می‌شود و به مغز اطلاعاتی درباره میزان چربی موجود در بدن می‌دهد. هدف اصلی این هورمون کنترل سطح چربی در بدن و تنظیم اشتها است. در صورتی که سطح لپتین در بدن بالا باشد، می‌تواند به کاهش اشتها و افزایش سوخت‌وساز بدن منجر شود.

در برخی افراد با افزایش وزن، سطح لپتین در بدن کاهش یافته و این می‌تواند باعث کاهش حساسیت به این هورمون شود. این مساله به این معنی است که افرادی که سطح لپتین کمتری در بدن دارند، احتمالاً بیشتر احساس گرسنگی و افزایش اشتها خواهند کرد و به همین دلیل ممکن است بیشتر خوراکی مصرف کنند و در نتیجه وزن بیشتری بگیرند.

نحوه مدیریت سطح هورمون لپتین

مدیریت سطح لپتین می‌تواند به کنترل وزن کمک کند. برای کاهش سطح این هورمون بهتر است با یک متخصص گوارش و تغذیه مشورت کنید و رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. همچنین، کاهش وزن و بهبود سلامتی کلی بدن می‌تواند به افزایش حساسیت به لپتین و کنترل بهتر اشتها کمک کند.

هورمون گرلین

گرلین یکی از هورمون‌های تنظیم کننده اشتها است که در دستگاه گوارش تولید می‌شود و در شناخت احساس گرسنگی مؤثر است. سطح بالای هورمون گرلین می‌تواند به افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن منجر شود به همین دلیل است که بسیاری گرلین را مستقیماً یک هورمون چاقی و اضافه وزن می‌دانند.

وقتی گرسنگی حس می‌شود، سطح گرلین در بدن افزایش می‌یابد و به مغز اطلاع می‌دهد که نیاز به غذا دارد. با خوردن غذا، سطح گرلین در بدن کاهش می‌یابد و احساس سیری به وجود می‌آید. در افرادی که سطح بالای گرلین در بدن دارند، این می‌تواند باعث افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن شود.

همچنین، تحقیقات نشان داده است که در افراد چاق، سطح گرلین در بدن کاهش یافته و حساسیت به آن نیز کاهش می‌یابد. این می‌تواند به افزایش اشتها و در نتیجه افزایش وزن منجر شود.

روش مدیریت سطح هورمون گرلین

کاهش سطح این هورمون چاقی می‌تواند به کاهش اشتها و کنترل وزن بدن کمک کند. برای کاهش سطح گرلین در بدن، می‌توانید به روش‌هایی مانند مصرف غذاهای پرپروتئین، مصرف غذاهای با فیبر بالا، خواب کافی و ورزش منظم روزانه رو بیاورید.

هورمون کورتیزول

هورمون کورتیزول در شرایط استرسی تولید می‌شود و در کنترل سوخت‌وساز بدن نقش دارد. در شرایطی که استرس به بدن وارد می‌شود، سطح کورتیزول در بدن افزایش می‌یابد. متاسفانه در بسیاری از افراد افزایش میزان این هورمون می‌تواند موجب افزایش وزن شود به همین دلیل عده‌ای کورتیزول را به عنوان یک هورمون چاقی شایع می‌دانند.

در شرایط استرسی، کورتیزول باعث افزایش سطح قند خون می‌شود و این باعث افزایش تولید انرژی در بدن می‌شود. با این حال، در صورتی که سطح کورتیزول بالا باشد و استرس در بدن برای مدت طولانی ادامه داشته باشد، ممکن است باعث افزایش تولید چربی در بدن شود. این اتفاق به دلیل این است که کورتیزول باعث افزایش سطح قند خون و افزایش ترشح انسولین می‌شود. همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد خود انسولین می‌تواند در نقش یک هورمون چاقی که باعث افزایش تولید چربی در بافت چربی می‌شود.

روش متعادل کردن سطح کورتیزول

کاهش استرس و تمرینات تنفسی مثل یوگا و مدیتیشن می‌تواند به کاهش سطح کورتیزول در بدن کمک کند. همچنین، رعایت یک رژیم غذایی سالم، استراحت کافی و مدیریت استرس نیز می‌تواند به کاهش سطح کورتیزول به عنوان یک هورمون چاقی مضر در بدن کمک کند.