کیست تخمدان چیست و چگونه باید انواع آن را درمان کرد؟

یکی از مشکلات شایع در میان خانم ها کیست تخمدان است. این کیست ها ممکن است در هر سنی خانم ها را درگیر کنند ولی بیشتر در خانم هایی که در سن باروری هستند دیده می شود. کیست ها انواع مختلفی دارند و کمتر از ۱ درصد آن سرطانی هستند اما در هر صورت مشکلات زیادی برای خانم ها ایجاد می کنند. این مقاله را بخوانید تا به طور کامل با این کیست ها، انواعشان و روش های درمان بیشتر آشنا شوید.

کمی درباره تخمدان ها و سلول های جنسی زنانه

پیش از آنکه کیست تخمدان را معرفی کنیم بهتر است در خصوص تخمدان ها چند نکته را یادآور شویم. هر زن دو تخمدان در دو سمت رحم خود دارد که هر کدام تقریبا به شکل و اندازه یک بادام بوده و محل تجمع و نگهداری تخمک ها یا سلول های جنسی زنانه هستند.

تخمک در تخمدان ها رشد کرده و بالغ می شود. طی سال هایی که یک زن توانایی فرزندآوری دارد، این تخمک ها در سیکل های ماهیانه آزاد می شوند. کیست ها مشکلاتی هستند که در خصوص تخمدان و سلول های جنسی زنانه ایجاد می شوند به طوری که همه خانم ها در دورانی از زندگی شان این کیست را داشته اند.

کیست تخمدان چیست؟

کیست تخمدان کیسه ایست مملوء از مایعات که در داخل و یا سطح تخمدان بوجود می آید. بیشتر این کیست ها فاقد هر گونه درد و رنج برای شخص بیمار بوده و پس از چند ماه خود به خود از بین می روند. اگرچه برخی از این کیست ها (مخصوصا در صورت ترکیدن) می توانند منجر به علائم کیست تخمدان جدی شوند. خانم ها برای اطمینان از سلامت خود باید مدام تحت آزمایشات گوناگون (مانند سونوگرافی و ماموگرافی) قرار بگیرند تا از علائمی که نشانگر بیماری های نهان و خطرناک است، آگاه شوند.

تخمک گذاری چیست؟ 

برای درک بهتر کیست های تخمدانی بهتر است کمی بیشتر درباره فرآیند تخمک گذاری بدانید. درک درست این فرآیند می تواند به شما اطلاعات زیادی در خصوص کیست ها بدهد.

تخمک گذاری در واقع فرآیند حیاتی و مهمی است که توسط واکنش های زنجیره ای از هورمون ها، که از هیپوتالاموس مغز آزاد می شوند، کنترل می شود. در بخشی از چرخه ماهیانه قاعدگی خانم ها، فولیکول ها پاره شده وتخمک از تخمدان آزاد می شود. فولیکول ها کیسه های کوچکی درون تخمدان ها هستند که جنسی مایع مانند دارند و حاوی گامت ماده یا تخمک می باشد. به این روند یعنی آزاد شدن تخمک از تخمدان به درون لوله فالوپ را تخمک گذاری می گویند.

کیست تخمدان چگونه به وجود می آید؟

بعضی مواقع، فولیکول ها در طول تخمک گذاری پاره نمی شوند و تخمکی آزاد نمی کنند، در عوض مایعات بیشتری درونشان ذخیره شده و تبدیل به کیست فولیکولی(Follicular cyst) می شوند.

در موارد دیگر، فولیکول تخمک را آزاد می کند اما کیسه اش به جای حل شدن، دوباره بسته شده و با خون و مایعات دیگر پر می شود. به این نوع کیست “جسم زرد” یا “کورپوس لوتئوم(Corpus luteum cyst)” می گویند. کیست های به وجود آمده در هر کدام از این شرایط از نوع “کیست های فانکشنال(Functional ovarian cysts)” می باشند که شایع ترین کیست های تخمدان هستند.

علل بروز کیست تخمدان چیست؟

علت ایجاد کیست تخمدان معمولاً به دلیل افزایش سطح هورمون های جنسی زنانه، یعنی استروژن و پروژسترون، است. هنگامی که سطح این هورمون ها بیش از حد بالا می رود، می تواند به رشد یکی یا چند کیست در تخمدان منجر شود.

همچنین، برخی عوامل دیگر نیز ممکن است در ایجاد کیست تخمدان نقش داشته باشند، از جمله:

• اختلالات در سطح هورمون های گرلین و لوتئینیزین، که به تعادل هورمونی بدن ارتباط دارند.
• عفونت های تخمدانی
• شرایط پزشکی مانند پلی کیستیک تخمدان، هیپرتیروئیدیسم و دیابت
• مصرف داروهایی مانند داروهای استروژنی و برخی داروهای خاص

در صورتی که کیست تخمدان به اندازه بزرگی برسد یا علائم کیست تخمدان نظیر درد شدید، خونریزی و تغییرات در دوره قاعدگی ایجاد کند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

علائم کیست تخمدان چیست؟

اغلب کیست های تخمدان کوچک و فاقد علائم خاصی هستند. اما ممکن است بیمار علائمی مثل بادکردگی، ورم، فشار و درد در ناحیه زیر شکمی حس کند. این درد می تواند ضعیف، قوی و یا مقطعی باشد.

اگر کیست بترکد، بیمار دچار دردی شدید و ناگهانی می شود. اگر کیست باعث چرخیدن تخمدان شود، بیمار ممکن است درد شدید توام با حالت تهوع و استفراغ داشته باشد. برخی علائم نادر نیز شامل:

• درد در ناحیه لگنی (از رایج ترین علائم کیست تخمدان)
• درد خفیف در ناحیه کمر و ران پا
• مسدود شدن مثانه یا روده
• احساس درد در طول رابطه جنسی
• بالا رفتن غیر قابل توجیه وزن
• درد در طول دوره قاعدگی
• خونریزی غیر طبیعی واژینال
• حساس شدن سینه ها (پستان)
• تکرر ادرار

کیست تخمدان بیشتر چه افرادی را تهدید می کند؟

بیشتر خانم ها این ضایعات را در طول زندگی خود تجربه کرده اند و یا در معرض آن هستند اما افرادی که شرایط زیر را دارند ممکن است بیشتر از سایرین در معرض خطر آ« ها باشند:

• سن و سال: کیست تخمدان در افرادی که در سن باروری هستند شایع تر است.
• وضعیت بارداری: احتمال تشکیل و باقی ماندن کیست در دوران بارداری بیشتر است.
• داشتن سابقه کیست تخمدان: اگر قبلاً به این کیست ها را داشته اید اکنون بیشتر در معرض آن هستید.
• داشتن مشکلات سلامتی: داشتن مشکلات سلامتی مانند اندومتریوز، مشکلات هورمونی یا اگر مصرف برخی داروها برای تخمدان ها می تواند خطر ابتلاء را افزایش دهد.

آیا اضافه وزن و چاقی می تواند منجر به کیست تخمدان شود؟

بله متاسفانه اضافه وزن و مخصوصا چاقی از جمله عوامل خطر ابتلاء به این کیست ها هستند. در واقع چاقی و کیست تخمدان می توانند همدیگر را تقویت کنند. از همین روی به خانم هایی که چاقی دارند و در عین حال از مشکل کیست رنج می برند توصیه می شود که وزن خود را به روش های سالم کاهش دهند.

با انواع مختلف کیست تخمدان آشنا شوید

 این کیست ها انواع مختلفی دارند اما دو مورد از آن ها از همه شایع تر و مهم تر هستند. این دو کیست با نام های فانکشنال یا کاربردی و پاتولوژیک شناخته می شوند که در ادامه بیشتر توضیح داده شده اند.

کیست های فانکشنال

کیست تخمدان فانکشنال خودش دو مدل است:

۱. کیست های فولیکولی

این کیست ها شایع ترین نوع کیست است. هر زن دو تخمدان دارد که تخمک از این قسمت ها به درون رحم رفته تا با اسپرم لقاح کنند. تخمک درون فولیکول ساخته می شود که شامل فلوئید است و از تخمک در طول مدت رشدش نگه داری می کند. زمانی که تخمک آزاد می شود، فولیکول می ترکد.

در برخی موارد، فولیکول مایعات درونش را تخلیه نمی کند و یا پس از آزادسازی تخمک جمع می شود و یا اصلا تخمکی آزاد نمی کند. در این مواقع فولیکول دوباره با مایعات پر می شود و یک کیست فولیکولی تخمدان را تشکیل می دهد. کیست ها می توانند در هر زمان خود به خود تشکیل شده و پس از چند ماه نیز خود به خود از بین بروند.

۲. کیست های لوتئال

این نوع کیست نسبت به نوع قبلی نادر تر است. پس از آزادسازی تخمک، از فولیکول، بافتی به نام کورپوس لوتئوم به جا می ماند. کیست لوتئال زمانی ایجاد می شود که کورپوس لوتئوم با خون پر شود که البته پس از چند ماه از بین می روند. با این حال اگر این کیست ها شکاف بردارند یا پاره شوند، می توانند باعث درد و خونریزی داخلی شوند.

کیست های پاتولوژیک (Pathological cysts)

این کیست ها نیز مشابه با کیست های فولیکولی به دو دسته تقسیم می شوند:

۱. کیست های درموئید ( Dermoid cysts)

کیست های درموئید معمولا خوش خیم هستند و از سلول های سازنده ی تخمک تشکیل می شوند.این کیست ها تنها با جراحی برداشته می شوند و شایع ترین نوع کیست های پاتولوژیک در زنان زیر ۳۰ سال می باشند.

۲. کیست های آدنوما (Cyst adenomas)

کیست های آدنوما نیز کیست های تخمدان هستند که از سلول های بیرونی تخمدان که آن را احاطه کرده اند، تشکیل می شود. برخی از این کیست ها حاوی مایعی غلیظ و مخاطی اند، در حالی که بقیه از آب پر شده اند.

این کیست ها معمولا به جای رشد درون تخمدان، به وسیله ی جزء ساقه مانندی به دیواره بیرونی تخمدان می چسبد و با این کار می تواند رشد قابل توجهی داشته باشد. کیست های آدنوما به ندرت می توانند سرطان زا باشند و باید با جراحی برداشته شوند. این کیست ها بیشتر بین زنان بالای ۴۰ سال شایع هستند.

کیست های تخمدان طی دوران بارداری

کیست تخمدان نیز جزء کیست های رایج است که دسته بندی خاصی ندارد و ممکن است گاهی در دوران بارداری ظهور کند که در بیشتر مواقع طی سونوگرافی های پیش از زایمان تشخیص داده می شوند و اغلب خوش خیم بوده و نیاز به جراحی ندارند.

اما در صورت بدخیم بودن، پارگی، پیچ خوردگی(چرخیدن کیست یا اختلال در خون رسانی) و بزرگ بودن اندازه کیست( به طوری که برای جنین مشکل ساز باشد) باید فورا جراحی شوند.

روش های پیشگیری از کیست تخمدان چیست؟

با وجود اینکه هیچ راهی برای پیشگیری از کیست های تخمدان وجود ندارد، آزمایشات مداوم می تواند به شما در تشخیص زود هنگام بیماری های تخمدان کمک کند. همچنین باید درباره تغیرات سیکل های قاعدگی و نشانه های غیر معمول قاعدگی(که تا چندین ماه ادامه پیدا می کنند) آگاه باشید و درباره مشکلات نگران کننده، با پزشکتان مشورت کنید.

درمان کیست های تخمدان چیست؟

اگر کیست های تخمدان به خودی خود از بین نروند و یا بزرگتر شوند، پزشک برای کوچک شدن یا از بین رفتن کیست ها روش های درمانی زیر را پیشنهاد می کند.

درمان های خانگی

روش های خانگی و سنتی می توانند تا حدی به کاهش علائم کیست تخمدان کمک کنند. با این حال این روش ها نمی توانند درمان دائمی و موفقی برای آن ها به ارمغان بیاورند و صرفا مکملی برای درمان های پزشکی هستند.

این نوشته را از دست ندهید: ۱۰ درمان خانگی کیست تخمدان که معجزه می کنند (روش های توصیه شده)

قرص های ضد بارداری

اگر تخمدان هایتان کیست ساز است پزشکتان ممکن است قرص های ضد بارداری برایتان تجویز کند تا تخمک گذاری متوقف شده و از تولید کیست های جدید جلوگیری شود. این قرص ها همچنین می توانند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهند. خطر ابتلا به سرطان در زنان یائسه بسیار بیشتر است.

جراحی لاپاراسکوپی

اگر کیست تان کوچک باشد و نتایج آزمایشات تصویری، خطر ابتلا به سرطان را نشان دهند، پزشکتان ممکن است عمل لاپاراسکوپی را برای خارج کردن کیست تجویز کند. روند جراحی به این صورت است که جراح برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می کند و سپس وسیله ای را به درون شکم وارد می کند تا کیست را خارج کند.

جراحی لاپاراتومی

اگر کیست شما بزرگ باشد، پزشک می تواند با برش بزرگی روی شکمتان آن را خارج سازد. سپس از کیست نمونه برداری می شود. اگر کیست سرطان زا تشخیص داده شود، ممکن است عمل هیسترکتومی انجام شود که طی آن رحم و تخمدان ها را در می آورند.

درمان کیست تخمدان هموراژیک چیست؟

کیست تخمدان هموراژیک یک توده مایع درون یا روی سطح تخمدان است که ناشی از خونریزی داخل کیست های قبلی است. این وضعیت می تواند به طور معمول در دوره تخمک‌گذاری رخ دهد که در آن یک تخمک از طریق یک فولیکول تخمدانی آزاد می‌شود و فولیکول به طور غیرطبیعی خونریزی کرده و یک کیست هموراژیک شکل می‌گیرد.

درمان کیست تخمدان هموراژیک بستگی به اندازه و علائم آن دارد. در صورتی که کیست کوچک یا متوسط باشد و علائمی نداشته باشد، معمولاً پیشنهاد می‌شود آن را تحت نظارت قرار داده و تغییرات آن را با انجام سونوگرافی لگنی در فواصل زمانی مشخصی بررسی کنید. در بسیاری از موارد، کیست به تنهایی در چند ماه بدون درمان رفع می‌شود.

اما اگر کیست بزرگتر از حدود ۱۰ سانتیمتر باشد و یا علائمی مانند درد، احساس پری در ناحیه لگنی و یا علائم دیگر ایجاد کند، روش درمان کیست هموراژیک معمولاً جراحی برای برداشتن آن است. برخی از کیست‌ها می‌توانند با برداشت کامل تخمدان بهبود یابند. اما اگر کیست را به حدی آسیب رسانده باشد که نتواند باقیمانده بافت سالم را نگه داشت، جراح تخمدان را به طور کامل بر میدارد.